Hogere voedselprijzen versterken tegenwind in Sub-Sahara Afrika
Sub-Sahara Afrika (SSA) staat momenteel voor veel uitdagingen. Net herstellende van de Covid19-pandemie wordt de regio geraakt door de oorlog in Oekraïne via de hogere voedselprijzen en de verslechterde mondiale financieringscondities. De forse stijging van de mondiale voedselprijzen heeft een enorme impact vanwege de sterke afhankelijkheid van voedselimporten en het hoge aandeel dat voedsel inneemt in de bestedingen van huishoudens. In een aantal landen kwamen de hogere voedselprijzen bovendien op een slecht moment aangezien zij al met hogere voedselprijzen en voedselonzekerheid te maken hadden als gevolg van conflicten en klimaatverandering. De inflatie neemt sterk toe in de regio, waardoor veel centrale banken renteverhogingen hebben doorgevoerd. Niet alleen de hogere voedselprijzen en olieprijs zijn verantwoordelijk voor de hogere inflatie, in sommige landen dragen ook de depreciërende munt, monetaire financiering en conflicten eraan bij. De hogere kosten voor levensonderhoud, in combinatie met de hoge werkloosheid kan de politieke en sociale stabiliteit in een aantal reeds onrustige landen verder ondermijnen. Het afgelopen jaar vonden in verschillende landen al protesten plaats tegen de hoge kosten van levensonderhoud. Daarnaast is in sommige landen de politieke instabiliteit toegenomen door bijvoorbeeld militaire coups.
"De inflatie neemt sterk toe in de regio, waardoor veel centrale banken renteverhogingen hebben doorgevoerd."
In tegenstelling tot ontwikkelde landen hebben veel Afrikaanse overheden beperkte financiële ruimte om hun economieën te ondersteunen. Dit komt door de hoge overheidstekorten en de sterk gestegen publieke schuld – met name door de Covid19-pandemie – tot niveaus die in lange tijd niet zijn waargenomen. Geconfronteerd met een hoge financieringsbehoefte zijn tegelijkertijd ook de financieringscondities verslechterd. Door de gestegen rentetarieven, zowel binnenlands als mondiaal, valt de (her)financiering van de schuld duurder uit. Daarnaast veroorzaakte de oorlog in Oekraïne volatiliteit op de internationale kapitaalmarkt en verslechterde het marktsentiment. Een aantal landen, de zogenaamde frontier landen, kunnen dan ook niet meer terecht op de internationale kapitaalmarkt. Landen als Ghana, Senegal en Kenya wisten in voorgaande jaren nog te profiteren van de lage mondiale rentetarieven en de search for yield, maar nu ze geen toegang meer hebben tot de internationale kapitaalmarkt hebben veel van deze landen voor een IMF-programma gekozen. Door de hogere rentetarieven en de sterkere dollar is in een aantal landen de schuldpositie kwetsbaarder geworden en is het risico op schuldherstructurering toegenomen.
"Door de hogere rentetarieven en de sterkere dollar is in een aantal landen de schuldpositie kwetsbaarder geworden en is het risico op schuldherstructurering toegenomen.
Vanwege de hoge kosten van levensonderhoud, de stijgende rentetarieven en de minder sterke ontwikkeling van de wereldwijde handel vertraagt de economische groei in SSA in 2022 tot 3,2%. De huidige uitdagingen zullen ook volgend jaar een rol spelen, waardoor de economische groei verder zal vertragen naar 2,9% in 2023. De economische groei in de grootste economieën in de regio, Nigeria en Zuid-Afrika, is gematigd vanwege uiteenlopende binnenlandse factoren. Afhankelijk van de economische structuur en binnenlandse factoren zoals politieke stabiliteit variëren de economische groeicijfers evenwel sterk in de regio. De kleine eilandeconomien, zoals Mauritius, laten in 2022 de hoogste groeicijfers zien. Het intrekken van de coronarestricties en de hoge vaccinatiegraad in deze landen hebben tot een sterk herstel in toerisme geleid. Volgend jaar loopt de economische groei daar echter weer sterk terug als gevolg van de mondiale economische groeivertraging. De grondstoffen-exporterende landen, met name die metalen exporteren, profiteren van de hoge grondstoffenprijzen en bevinden zich bij de snelst groeiende landen in 2022. Ook deze landen zullen volgend jaar een groeivertraging laten zien vanwege lagere prijzen voor hun grondstoffen. Hoewel de grondstoffenprijzen zullen dalen, blijven deze historisch gezien redelijk hoog, en bieden daardoor nog ondersteuning aan de economie. Best presterend zijn de landen met een diverse economische structuur en een redelijk goed investeringsklimaat. Landen als Ivoorkust en Rwanda hebben al jaren op rij een hoge economische groei en kwamen ook relatief goed de pandemie door.
De risico's voor de vooruitzichten zijn vooral neerwaarts. De regio is kwetsbaar voor de wereldwijde economische groeivertraging, een langdurige oorlog in Oekraïne en klimaatverandering. Daarnaast maakt de lage vaccinatiegraad in SSA de regio kwetsbaar voor een heropleving van Covid19 of de opkomst van een nieuwe variant. Bovendien neemt het risico op schuldonhoudbaarheid toe door de hoge publieke schuld en de verslechtering van de financieringscondities. Overheden hebben beperkte ruimte om hun economieën te ondersteunen.
Afke Zeilstra - Senior Econoom