Corona overheidssteun versterkt 'zombificatie'
De overheden hebben tijdens de corona crisis alle registers opengetrokken om de gevolgen van de lockdowns voor bedrijven en burgers binnen de perken te houden. Alleen al in Nederland heeft de overheid voor bijna 15% van het bruto binnenlands product (80 miljard euro) aan directe steun aan bedrijven toegezegd. Dat is succesvol gebleken. In een groot aantal landen zijn de faillissementscijfers tijdens de pandemie (fors) gedaald, ondanks de forse economische krimp.
Maar dat succes heeft - mogelijk - ook een schaduwzijde. Want na de Grote Recessie van 2008/2009 is het aantal bedrijven opgelopen dat niet in staat is om over langere periode rente -en aflossingsverplichtingen te voldoen uit de winst voor belasting. Dit is een ongewenste ontwikkeling. Deze bedrijven noemen we ‘zombies’ en over het algemeen is de productiviteit relatief laag, en worden werknemers en kapitaal niet optimaal benut.
De vraag die we ons kunnen stellen is of door de massale coronasteun het aantal zombies in de economie, zombificatie, is toegenomen. Die vraag is niet alleen relevant voor beleidsmakers, maar ook voor - en dat is ons perspectief - risico managers.
Om deze vraag te beantwoorden kijken we naar de coronasteun in België, Duitsland, Spanje, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Nederland en de Verenigde Staten. Daarbij maken we gebruik van een simpel model dat de ontwikkeling van de aantallen faillissementen in verband brengt met de bbp groei. Dat model wordt, naast de faillissementscijfers, gebruikt om het totale aantal door de coronasteun geredde bedrijven te bereken. Daarnaast stelt het model ons in staat om van die totale groep bedrijven het deel te bepalen dat onder normale omstandigheden failliet zou zijn gegaan. Dit zijn de zombies.
De uitkomsten laten zien dat de coronasteun zeer effectief is geweest gedurende het hoogtepunt van de pandemie in het tweede kwartaal van 2020. Veel bedrijven zijn gered. In het derde kwartaal is het effect minder, maar toen was de economie al aan het herstellen. Maar de kosten zijn hoog omdat ook een significant aantal zombies is gered (zie figuur). Dat zien we niet alleen in het tweede kwartaal, maar ook in het derde, en dan vooral in België. In Nederland en Duitsland was zombificatie beperkt in het tweede kwartaal, maar groter in het derde. In Spanje liep zombificatie in het derde kwartaal juist terug.
Deze resultaten geven aan dat het proces van zombificatie, dat al voor de pandemie zichtbaar was, is versterkt door de coronasteun. Dit geeft een argument om zodra het economisch herstel zich duidelijk manifesteert de steun stop te zetten, zoals in Nederland wordt bepleit door het CPB.
Risico managers hebben er een uitdaging bij: het detecteren van deze zombies. Daarvoor kan een aantal suggesties worden gegeven. Die zijn ten eerste gebaseerd op de classificatie van zombies, door een minimale verhouding van de winst ten opzichte van rente – en aflossingsverplichtingen en de verhouding tussen beurskoers en waarde van de activa. Verder heeft onderzoek aangetoond dat het loont om sectorgemiddelden van relevante indicatoren als omvang, productiviteit, groei, investeringen en schuldhoogte af te zetten tegen die van individuele bedrijven. Dit betreft informatie die veelal in de markt beschikbaar is.
Complementair hieraan kan gebruik worden gemaakt van informatie verkregen in de dagelijkse gang van zaken. Dan gaat het om betalingsgedrag, omzetgroei, financieringsbronnen, lening convenanten en management competenties, waarbij gebruik kan worden gemaakt van scorecards. Tot slot zijn voldoende voorzieningen van belang om eventuele klappen op te vangen. Daarbij spreekt voor zich dat deze tijd een verhoogde staat van paraatheid van de risico manager een vereiste is.
John Lorié - Chief Economist Atradius
Iulian Ciobica - Economist Atradius
Lorié, John en Ciobica, Iulian, Covid-19 government support reinforces zombification, September 2021, Journal of Risk Management in Financial Institutions | Henry Stewart Publications