Sterke toename faillissementen door uitfaseren steunprogramma’s
Het staken van de corona steunprogramma’s en een terugvallende economische groei zorgen wereldwijd voor een stijging van het aantal faillissementen. Atradius verwacht voor 2022 een wereldwijde stijging van 17% in faillissementen, gevolgd door een toename van 51% in 2023.
Afzwakking wereldwijde groei
De groeivooruitzichten zijn de afgelopen zes maanden verder verslechterd, waarbij de hoge inflatie en de energieprijzen de belangrijkste boosdoeners zijn. Voor de wereldeconomie voorspellen wij in 2022 een groei van 2,9%, gevolgd door 1,7% in 2023. Dit is een cumulatieve daling van 2,0 procentpunt in vergelijking met de vooruitzichten van een half jaar geleden. De oorlog in Oekraïne trekt via hogere energieprijzen een sterke wissel op de wereldeconomie. De eurozone wordt het sterkst geraakt. Voor deze regio verwachten we dat de groei in 2023 volledig stilvalt (0%).
De wereldwijde inflatie loopt in 2022 naar verwachting op tot gemiddeld 7,8%. Hogere energieprijzen, die het gevolg zijn van een lagere Russische gasexport naar Europa, zijn de belangrijkste factoren achter de hoge inflatie. Een andere factor is de verstoring van mondiale waardeketens. Door de hoge inflatie voelen centrale banken zich genoodzaakt de rente te verhogen, waardoor financieringscondities voor bedrijven verslechteren. Dit vormt vooral een risico voor landen met hoge private schulden.
Huidige niveau van faillissementen
Gedurende de coronapandemie namen wereldwijde faillissementen sterk af (-29% cumulatief in 2020-2021). Dit was te wijten aan twee typen overheidsmaatregelen. Ten eerste pasten veel landen hun faillissementswetgeving tijdelijk aan om te voorkomende dat bedrijven midden in de pandemie failliet gingen. Ten tweede, overheden hebben fiscale steunpakketten uitgerold om het bedrijfsleven te ondersteunen.
In de eerste helft van 2022 zijn de meeste corona steunpakketten stopgezet. Dit geldt ook voor Nederland. We zien in veel landen al een normalisering (stijging) van het aantal faillissementen als gevolg van het stopzetten van de steun. De figuur laat het year-to-date niveau van faillissementen in 2022 zien ten opzichte van 2019, het jaar voor de pandemie. Hieruit valt op te maken dat in een aantal landen dit niveau alweer boven 2019 ligt: in Turkije, Spanje, Zwitserland, het Verenigd Koninkrijk, Roemenië en Tsjechië is dit het geval. In deze landen zijn faillissementen volledig genormaliseerd.
In andere landen, waaronder Nederland, de Verenigde Staten, Zuid-Korea en Japan, zijn faillissementen echter nog zeer laag. Dat komt doordat omvangrijke steunpakketten hebben gezorgd voor een verbeterde liquiditeitspositie van bedrijven, waardoor het aantal faillissementen na het stopzetten van de overheidssteun niet meteen stijgt. De VS kenden het ‘Paycheck Protection Program’ en de ‘Covid-19 Economic Injury Disaster Loan’. Nederland had de Tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging voor Werkgelegenheid (NOW) en de Tegemoetkoming Vaste Lasten (TVL). Ook voor Zuid-Korea en Japan weten we dat de overheidssteun ruimhartig was en de liquiditeitspositie van bedrijven relatief goed is.
Vooruitzichten 2022 en 2023
Wij verwachten dat de meeste landen hun faillissementen in de komende jaren zien terugkeren naar normale niveaus. Wij kwantificeren het ‘normale’ niveau als het aantal faillissementen in 2019 (het jaar voor de pandemie), gecorrigeerd voor de stand van de economie ten opzichte van de trend. Als de economie boven trendmatig groeit, valt het aantal faillissementen lager uit dan in 2019. Als de groei tegenvalt, vallen faillissementen hoger uit. Daarnaast is er sprake van extra faillissementen als gevolg van het failliet gaan van zombie bedrijven. Dit zijn bedrijven die tijdens de pandemie zijn gered, maar die eigenlijk niet levensvatbaar zijn.
De figuur geeft onze faillissementsvoorspelling in jaarlijkse procentuele verandering. Voor 2022 verwachten wij een relatief sterke toename in Oostenrijk (+78%), het Verenigd Koninkrijk (+59%), Frankrijk (+58%), en Australië, Canada en België (alle drie +49%). Dit zijn landen waar faillissementen zich in de eerste helft van 2022 al (gedeeltelijk) hebben genormaliseerd ten opzichte van het pre-pandemie niveau. Fiscale coronasteun is in deze groep landen al uitgefaseerd.
Verenigde Staten
Aan de andere kant van het spectrum bevinden zich Nieuw-Zeeland (-23%) en Hong Kong (-32%). In deze markten wordt nog tot en met het einde van 2022 fiscale coronasteun gegeven, waardoor faillissementen laag blijven. Dat zorgt voor Nieuw-Zeeland en Hong Kong zelfs voor een procentuele afname van insolventies in 2022. In een aantal andere markten, zoals Zweden (-1%), Singapore (+1%), Japan (+3%) en Zuid-Korea (+5%), blijven faillissementen redelijk constant.
In veel opzichten wordt 2023 het spiegelbeeld van 2022. Voor landen waar het aantal faillissementen dit jaar nog laag was, stijgen deze juist in 2023. De stijging is het sterkst in Zuid-Korea (+124%), Nieuw-Zeeland (+88%), de Verenigde Staten (+81%), Hong Kong (+76%), Singapore (+76%) en Nederland (+77%). In deze landen vindt de normalisatie van faillissementen grotendeels plaats in 2023. In veel landen zal het niveau van faillissementen zich naar verwachting eind 2023 boven het pre-pandemie niveau bevinden. Dit komt doordat zombie bedrijven de insolventies tijdelijk omhoogstuwen.
De komende jaren zullen bedrijven moeten opereren in een uitdagende omgeving. Grote corona steunpakketten worden of zijn uitgefaseerd, terwijl de economische uitdagingen (energieprijzen, financieringscondities) groot blijven. Een deel van de pijn wordt wellicht weggenomen door nieuwe steunpakketten die zijn aangekondigd om de energieprijzen te drukken.
Theo Smid - Senior Economist