Stijging van faillissementen verwacht in 2021
De corona pandemie veroorzaakte een diepe recessie in 2020, maar de verwachte stijging van faillissementen bleef in veel landen uit. Naarmate de steunmaatregelen voor het bedrijfsleven worden uitgefaseerd, zal het aantal faillissementen in 2021 gaan stijgen.
Daling van wereldwijde faillissementen in 2020
Ondanks de diepe economische recessie, nam het aantal faillissementen in de meeste landen in 2020 af. Wereldwijd daalde het aantal faillissementen in 2020 met naar schatting 14%. De daling is waarneembaar in alle regio’s en in bijna alle landen. Zelfs landen die in 2020 in een diepe crisis zaten, zoals Spanje, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk, zagen faillissementen dalen. In Nederland namen faillissementen in 2020 met 17% af ten opzichte van 2019, toen het niveau van faillissementen ook al relatief laag was. In Nederland gingen er in 2020 circa 3600 bedrijven en eenmanszaken failliet, het laagste aantal sinds 1990.
Wij zien twee verklaringen voor de opmerkelijke daling van faillissementen in 2020. Ten eerste, een aantal landen hebben hun faillissementswetgeving tijdelijk aangepast om te voorkomen dat bedrijven middenin de corona pandemie failliet gingen. Nederland heeft de Tijdelijke Voorziening Betalingsuitstel COVID-19 ingevoerd, onderdeel van de Tijdelijke wet COVID-19, waarmee bedrijven in moeilijkheden tijdelijk betalingsuitstel kunnen aanvragen. Ten tweede, overheden hebben fiscale steunpakketten gebruikt om het bedrijfsleven te ondersteunen. Denk hierbij aan directe overheidsuitgaven zoals loonsubsidies, sociale uitkeringen, belastinguitstel, en aan indirecte steun zoals overheidsgaranties. In Nederland is vooral de Tijdelijke Noodmaatregel Ondersteuning Werkgelegenheid (NOW) voor het bedrijfsleven van groot belang. Tevens zijn overheidsgaranties gegeven, bijvoorbeeld aan private kredietverzekeraars. Dit is een indirecte vorm van steun, omdat dergelijke garanties niet direct in de overheidsbegroting lopen, maar wel op termijn tot overheidsuitgaven kunnen leiden. Ten derde, bedrijven steunen elkaar door het oprekken van betalingstermijnen, en ook het bankwezen helpt bedrijven door het bieden van rente- en aflossingspauzes.
Stijging van faillissementen in 2021 Atradius verwacht dat het economische beeld aanzienlijk verbetert in 2021 in termen van groeicijfers. Hieronder ligt de veronderstelling dat de coronapandemie in ontwikkelde markten tegen de zomer grotendeels onder controle is, waardoor economieën kunnen worden heropend. Wereldwijd groeit het bbp met 6,1% in 2021, na een daling van 3,6% in 2020. In de tabel is te zien dat de bbp-groei in 2021 in alle belangrijke regio’s aantrekt. Azië komt als regio het sterkste uit de pandemie, met China voorop. In Azië is de Covid-19 pandemie in een vroeg stadium effectief bestreden. Eveneens opmerkelijk is het sterke economische herstel van de Verenigde Staten, waar een voortvarende vaccinatiecampagne en een steunpakket van 1,9 biljoen dollar (het 'American Rescue Plan') aan ten grondslag ligt.
Ondanks positieve groeicijfers in alle regio’s, verwachten we in 2021 in de meeste landen een stijging te zien van het aantal faillissementen. Wereldwijd bedraagt deze stijging naar schatting 26%. Faillissementen nemen in alle onderzochte landen toe, behalve in Turkije, waar deze al in 2020 toenamen (zie figuur). De stijging van faillissementen in 2021 wordt vooral veroorzaakt door een geleidelijke afbouw van de fiscale steunmaatregelen en een heropening van faillissementsprocedures in rechtbanken. Hierdoor gaat een deel van de bedrijven die in 2020 zijn gered, in 2021 alsnog failliet. Verder speelt mee dat in veel landen de economische schade van de coronapandemie in 2021 niet wordt ingehaald, wat ook een opwaarts effect op faillissementen heeft.
Hoewel de trend in faillissementen opwaarts is, zijn er grote verschillen tussen landen. In Australië (+88%), Frankrijk (+80%), Singapore (+75%) en Oostenrijk (+73%) nemen faillissementen het sterkste toe. Dat heeft vooral te maken met een inhaaleffect; dit zijn landen die in 2020 een relatief sterke daling lieten zien. Voor Nederland wordt in 2021 een stijging van 44% verwacht. Nederland herroept de tijdelijke betalingsuitstelwet mogelijk al in juni 2021 en zal naar verwachting na juli de fiscale maatregelen gaan afbouwen. Hierdoor zal een deel van de bedrijven die het in 2020 met overheidssteun heeft gered, alsnog failliet gaan. Verder speelt mee dat de economie weliswaar groeit, maar de economische activiteit nog niet terug is op het niveau van voor de pandemie. Faillissementen liggen eind 2021 op een hoger niveau dan in 2019, maar in een historisch perspectief is het niveau nog steeds relatief laag.
Meeste landen er eind 2021 nog niet bovenop
Ondanks dat de weg naar economisch herstel is ingeslagen, zullen de meeste landen er eind 2021 nog niet helemaal bovenop zijn. Per saldo ligt het niveau van faillissementen in bijna alle onderzochte landen - behalve in Duitsland, Griekenland, Nieuw-Zeeland en Roemenië – eind 2021 hoger dan voor het uitbreken van de corona pandemie. Zowel Spanje als Nederland behoren tot de hoogste stijgers als we kijken naar de gehele periode 2019-2021. Dit komt doordat deze landen traditioneel een relatief sterke reactie van faillissementen op bbp-schommelingen kennen, waardoor een recessie zoals in 2020 stevig ingrijpt in het faillissementsbeeld. Daar staat tegenover dat in tijden van economische voorspoed, faillissementen ook weer relatief snel kunnen dalen.
Nieuwe faillissementswetgeving
Een aantal landen is, deels aangezwengeld door de coronacrisis, bezig zijn faillissementswetgeving te herzien. Zowel Nederland als Australië hebben recentelijk een nieuwe faillissementswet aangenomen die een herstructurering buiten faillissement eenvoudiger maakt. Deze wetten zijn geïnspireerd op de Amerikaanse Chapter 11 procedure. In Nederland heet de nieuwe faillissementswet de Wet homologatie onderhands akkoord (Whoa) en deze is per 1 januari 2021 van kracht. De Whoa zorgt er naar verwachting voor dat bij economische tegenslag vaker wordt gekozen voor een herstructurering buiten een formele faillissementsprocedure om. Dat zal de gevoeligheid van faillissementen voor schommelingen in het economische beeld in Nederland relatief sterk verminderen.
Theo Smid - Senior Econoom