Nieuwe Turkse regering staat voor grote economische uitdagingen
Na zijn herverkiezing op 28 mei staat president Recep Tayyip Erdogan voor de uitdaging de Turkse economie weer op de rails te krijgen.
Turkije kampt al enige tijd met de nodige economische uitdagingen, zoals een hoge inflatie, zwakke lira en een hoog tekort op de lopende rekening. Daar bovenop kwam nog de impact van de aardbeving in februari.
Erdogan won de presidentsverkiezingen in de tweede ronde op 28 mei met 52,2% van de stemmen. In de parlementsverkiezingen van twee weken eerder brachten 35,6% van de kiezers een stem uit op de AKP-partij, het politieke vehikel van Erdogan. AKP bleef daarmee de grootste partij, hoewel ze verloor ten opzichte van de vorige verkiezingen in 2018.
Een van de grootste kwetsbaarheden van de Turkse economie is de hoge inflatie, veroorzaakt door het ultrasoepele monetaire beleid, kredietgedreven groei en de hoge grondstoffenprijzen. Sinds september 2021 verlaagde de centrale bank de beleidsrente met 10,5 procentpunt, tot 8,5% (figuur 1).
Dit ondanks de zeer hoge inflatie, die eind 2022 opliep tot boven de 65%. Hoewel de inflatie de afgelopen maanden iets daalde, blijft deze met 40% hoogEen van de grootste kwetsbaarheden van de Turkse economie is de hoge inflatie, veroorzaakt door het ultrasoepele monetaire beleid, kredietgedreven groei en de hoge grondstoffenprijzen.
Sinds september 2021 verlaagde de centrale bank de beleidsrente met 10,5 procentpunt, tot 8,5% (figuur 1). Dit ondanks de zeer hoge inflatie, die eind 2022 opliep tot boven de 65%. Hoewel de inflatie de afgelopen maanden iets daalde, blijft deze met 40% hoog.
Door valutamarktinterventies in de afgelopen tijd staan de buitenlandse reserves van Turkije onder grote druk. In mei zijn de netto buitenlandse reserves (bruto reserves gecorrigeerd voor FX verplichtingen) gedaald tot zo goed als nul, ten opzichte van USD 26 miljard in januari. Verder kampt Turkije met een hoog tekort op de lopende rekening van 5,7% bbp in 2022 (figuur 2). Dit komt onder meer door de import van dure energie. Het tekort op de lopende rekening daalt in 2023 naar verwachting iets, maar blijft met 4,3% bbp hoog. Bovendien is de financieringsbehoefte van de private sector hoog, vanwege het lopenderekeningtekort en hoge kortlopende schulden. Dit maakt Turkije gevoelig voor een betalingsbalanscrisis.
Positieve aspecten van de Turkse economie zijn er ook. De overheidsfinanciën zijn redelijk gezond, ondanks de hogere uitgaven in aanloop naar de verkiezingen. Wij verwachten dat het overheidstekort zal toenemen, van 0,5% bbp in 2022 naar 4,9% dit jaar, door verschillende sociale uitgaven, zoals een verhoging van de ambtenarenlonen en pensioenuitkeringen, mogelijkheden tot vervroegde uittreding en kwijtschelding van schulden voor bepaalde nutsvoorzieningen en betalingen voor studieleningen. Daar komen nog de kosten bij voor hulp na de aardbeving en de wederopbouw in het aardbevingsgebied, waar de regering al 100 miljard lira (4 miljard euro) voor heeft uitgetrokken. De overheidsschuld is met 29% bbp beperkt en levert geen direct gevaar op voor de fiscale stabiliteit.
Een ander positief aspect betreft het bankwezen. De bankensector als geheel heeft een kapitaalratio (Tier 1) van 16,8%. Niet-presterende leningen bedroegen 1,9% van de totale leningen in april 2023. Dit weerspiegelt deels een soepeler classificatieregime: vanaf begin 2020 classificeren de Turkse autoriteiten een lening pas in de slechtste categorie wanneer deze 180 dagen achterstallig zijn, ten opzichte van 90 dagen daarvoor. Een kwetsbaarheid in de bankensector is dat ze blootstaat aan de zware schuldenlast van de private sector in Turkije, die zichzelf veelal kortlopend financiert, en waarvan een derde van de schuld uitstaat in vreemde valuta. Maar gezien de gezonde kapitalisatie en veerkrachtigheid tijdens eerdere crises, denken wij dat de bankensector er nog betrekkelijk goed voorstaat.
Erdogan staat voor de uitdaging om de economie weer op een houdbaar pad te krijgen. Dit vereist een terugkeer naar conventioneel beleid; renteverhogingen door de centrale bank en het geleidelijk opheffen van kapitaalcontroles en valutabeperkingen. Verder zal de overheidsbegroting weer op orde moeten worden gebracht, vooral via bezuinigingen (uitgezonderd de uitgaven die nodig zijn voor de wederopbouw in het aardbevingsgebied). Er zijn voorzichtig positieve tekenen voor wat betreft de economische koers. Mehmet Simsek is benoemd als minister van Financiën. Verder volgt Hafize Gaye Erkan de huidige centralebankpresident Sahap Kavcioglu op. Beiden zijn voorstander van een meer orthodox economisch beleid.
Theo Smid - Senior Economist at Atradius DSB