Hernieuwbare energie groeit hard door
Hernieuwbare energie liet in 2023 een sterke groei zien, gedreven door hoge prijzen van fossiele brandstoffen, geopolitieke onzekerheid en dalende kosten van voornamelijk zonne-energie. Ook de komende decennia lijken veelbelovend.
Cop28-toezeggingen zorgen voor een impuls
De capaciteitsuitbreidingen van zonne-energie en windenergie bereikten in 2023 een recordhoogte. Van alle grote economieën was de capaciteitstoename in China nog het meest indrukwekkend. In 2023 voegde China net zoveel PV-cellen (fotovoltaïsche cellen) toe als de hele wereld in 2022 en verhoogde het zijn windcapaciteit met maar liefst 66%. Ondersteunend overheidsbeleid en dalende kosten dragen mondiaal bij aan een indrukwekkende groei van hernieuwbare energiebronnen. Deze groei zal zich naar verwachting voortzetten.
De productie van zonne-energie is zeer geconcentreerd: slechts vijf landen zijn goed voor meer dan 90% van de mondiale capaciteit. Van deze vijf is China veruit de grootste, met ongeveer 80% van de mondiale productiecapaciteit voor zonne-energie. China is de grootste exporteur van zonnepanelen en faciliteert daarmee feitelijk de uitbreiding van hernieuwbare energie over de hele wereld. Als gevolg van de sterke toename van de Chinese productiecapaciteit voor zonne-energie, zijn de prijzen van zonnepanelen en zonne-energie installaties sterk gedaald. Dit maakt het voor de consument makkelijker om over te stappen. In de VS zal de productiecapaciteit voor zonne-energie naar verwachting stijgen, ondersteund door de Inflation Reduction Act (IRA). Desalniettemin blijven de EU en de VS netto-importeurs van zonnepanelen.
Figuur 1: Dalende kosten stimuleren groei zonne-energie
Twee toekomstscenario’s
Wij behandelen in dit artikel twee scenario’s ontwikkeld door het International Energy Agency (IEA). In ons basisscenario, het Announced Pledges Scenario (APS), wordt ervan uitgegaan dat overheden alle aangekondigde nationale energie- en klimaatdoelstellingen gaan halen. In dat geval zal hernieuwbare energie richting 2050 sterk toenemen, waarbij zonne-energie de dominante energiebron wordt. In het alternatieve scenario, het Net Zero Emissions in 2050 Scenario (NZE), liggen de ambities nog hoger en wordt er genoeg hernieuwbare energie ontwikkeld om de wereldwijde temperatuurstijging tot 1,5 graden Celsius te beperken. Dit scenario moet vooral worden gezien als normatief scenario of ‘stip aan de horizon’, omdat het bekijkt wat er nodig zou zijn om de 1,5 graden doelstelling te halen.
Zonne-energie groeit het hardst
Ondersteunend beleid en dalende kosten faciliteren de sterke groei van hernieuwbare energie. Zonne-energie speelt een leidende rol. Volgens het IEA zal de totale zonne-energie capaciteit in het APS-scenario worden uitgebreid van 220 gigawatt (GW) in 2022 naar 640 GW in 2030. De capaciteitsuitbreiding in wind is een stuk kleiner, omdat deze sector kampt met een aantal specifieke uitdagingen. De windcapaciteit breidt naar verwachting uit van 75 GW in 2022 naar 240 GW in 2030. Onder het alternatieve NZE-scenario zullen de capaciteitsuitbreidingen van zon en wind nog sneller stijgen.
Groei van Zonne- en Windcapaciteit Verwacht wordt dat China tegen 2030 en op de langere termijn tot 2050 de meeste capaciteit in zowel zonne-energie als windenergie zal toevoegen. Dankzij de economische groei neemt de capaciteit van PV-cellen (fotovoltaïsche cellen) en windenergie op land toe. Dit ondanks het afschaffen door de Chinese overheid van subsidies. Verwacht wordt dat China dit jaar al de doelstelling die het zichzelf voor 2030 had gesteld zal bereiken.
Andere landen waar zonne-energie en windenergie sterk gaan groeien zijn de VS, de Europese Unie, India en Brazilië. Belangrijke factoren zijn het ondersteunende beleidsklimaat en de economische aantrekkelijkheid van zonne-energie en windenergie op land. In de EU heeft de energiecrisis geleid tot een toename van ambities op het gebied van schone energie. Er zijn grote wetgevingspakketten en maatregelen op nationaal en EU-niveau aangekondigd om de overstap naar hernieuwbare energiebronnen te versnellen en de afhankelijkheid van fossiel te verminderen.
Ook het vermogen uit windenergie zal naar verwachting sterk toenemen, maar veel minder dan bij zonne-energie. Vooral in China zal de windcapaciteit flink groeien. Tegen 2030 zullen de VS en de EU op de tweede en derde plaats volgen. Buiten China wordt de windindustrie geconfronteerd met uitdagingen als gevolg van de veranderende macro-economische omstandigheden. De inflatie heeft geleid tot stijgende materiaalkosten voor onshore en offshore windenergie-installaties. Bovendien lopen de financieringskosten van windprojecten op vanwege de relatief hoge rente. De inzet van windenergie op land wordt teruggedrongen door uitdagingen in de toeleveringsketen en hogere financieringskosten.
Figuur 2: China leidt de groei in hernieuwbare energie (APS-scenario)
Elektriciteit
De vraag naar elektriciteit stijgt de komende decennia. Deze vraag wordt vooral gedreven door opkomende economieën waar de economische ontwikkeling, de groeiende bevolking en stijgende inkomens zorgen voor een sterke groei naar energie. In beide scenario's, Announced Pledges (APS) en Net Zero Emissions (NZE), zullen deze landen ongeveer driekwart van de mondiale elektriciteitsvraag voor hun rekening nemen. De vraag naar huishoudelijke apparaten, airconditioning en verwarming zal in deze markten sterk toenemen.
In ontwikkelde economieën groeit de vraag naar elektriciteit minder snel, omdat efficiëntiewinsten in huishoudelijke apparaten en verwarmings- en koelsystemen de vraag temperen. De totale mondiale vraag naar elektriciteit zal in het APS-scenario in 2050 120% hoger zijn dan nu. In het NZE-scenario zal de vraag naar elektriciteit in 2050 150% hoger zijn, omdat de elektrificatie van eindgebruikers sneller verloopt. In alle sectoren neemt de vraag naar elektriciteit tot aan 2050 toe.
Wereldwijd zal zonne-energie de meest dominante elektriciteitsbron worden, maar regionaal kan de meest overheersende bron verschillen. In de Europese Unie zal windenergie bijvoorbeeld de belangrijkste hernieuwbare energiebron zijn, terwijl zonne-energie de leidende technologie in China zal worden.
De elektrificatie zal een vlucht nemen
In 2022 bedroeg het aandeel van elektriciteit in het mondiale energie-eindverbruik ongeveer 20%. De komende acht jaar neemt dit aandeel waarschijnlijk slechts marginaal toe. In het basisscenario zal elektriciteit in 2030 24% voor zijn rekening nemen, vergeleken met 28% in het NZE-scenario. Richting 2050 zal het aandeel elektriciteit versnellen – tot 41% in het APS en 50% in het NZE-scenario. In beide scenario’s wordt dit toegeschreven aan de sterke toename van elektrische auto’s. In het NZE-scenario draagt de verwachte toename van het aantal residentiële en industriële warmtepompen ook bij aan de stijging van het elektriciteitsverbruik.
Vergroening van de energiesector
Steenkool is met een aandeel van 36% nog steeds de dominante energiebron bij het opwekken van elektriciteit. Het zal echter al in 2025 worden ingehaald door hernieuwbare energiebronnen. Deze hernieuwbare energiebronnen waren in 2022 goed voor een aandeel van 30%. Binnen deze categorie zijn waterkracht, zonne-energie en windenergie de grootste bronnen. Een andere energiebron met een lage uitstoot, kernenergie, heeft ook een groot aandeel en is momenteel veel groter dan het gebruik van zonne- en windenergie. Naar verwachting zal een veranderend politiek landschap het gebruik van kernenergie de komende jaren ondersteunen.
Investeringen en groei Zonne-energie zal het momentum behouden en de komende jaren sterk groeien. Gesteund door dalende kosten zal dit de komende jaren de snelst groeiende hernieuwbare energiebron zijn. Investeringen in een betrouwbare, stabiele elektriciteitsvoorziening zijn daarom des te belangrijker. Om vertraging te voorkomen, is het van cruciaal belang om de vergunningverlening en de uitbreiding van het elektriciteitsnet te versnellen.
Theo Smid, senior econoom
Afke Zeilstra, senior econoom
Figuur 3 Steenkool is nog steeds de dominante elektricteitsbron
