Trumps handelsoorlog betekent niet dat de EU en China elkaar in de armen zullen vallen
Het rigoureuze handelsbeleid van de Verenigde Staten zet veel zaken op zijn kop, maar niet alles. De EU en China zoeken beide naar manieren om Trumps aatregelen het hoofd te bieden, maar een fundamentele verbetering van de relatie tussen de handelsgrootmachten zit er niet in.
De impact van Trump op de wereldeconomie
Als een kamikazepiloot heeft de Amerikaanse president Donald Trump het mondiale handelssysteem op zijn kop gezet. Waar de Verenigde Staten decennialang voorvechters waren van vrijhandel en internationale samenwerking, loopt de grootste economie ter wereld nu voorop bij het nemen van protectionistische maatregelen. De maatregelen die de VS nemen brengen de wereldeconomie flinke schade toe, niet in de laatste plaats aan de Amerikaanse economie zelf. Weliswaar hebben de VS een deel van de maatregelen tijdelijk opgeschort, maar meerdere tarieven staan nog overeind en de onzekerheid over de toekomstige ontwikkelingen maakt dat marktpartijen wereldwijd niet goed weten hoe en waar zij moeten investeren, handelen, beleggen of bezuinigen. Chaos troef, om over de aanval op de rechtsstaat en de instituties in de VS maar niet te spreken.
Versterking van handelsrelaties met andere landen
De EU en China zoeken beide naar manieren om de schade als gevolg van het verslechterde handelsklimaat te beperken. Tegenmaatregelen, zoals het instellen van importtarieven op Amerikaanse producten, zijn wellicht nodig om de onderhandelingspositie te versterken, maar schaden de eigen economie nog eens extra. Daarom wordt ook ingezet op positieve maatregelen, zoals het versterken van de handelsrelaties met andere landen dan de VS. De EU werkt bijvoorbeeld aan een handelsakkoord met India en praat met meerdere andere landen in het Verre Oosten, Centraal-Azië en Afrika over samenwerking op handelsgebied. Tegelijkertijd groeit de animo om het eerder gesloten handelsakkoord met de Mercosur te ratificeren. Meerdere lidstaten hebben bezwaren tegen de samenwerking met het Zuid-Amerikaanse handelsblok, maar door Trumps acties lijkt de tegenstand af te nemen. China, dat door de VS met de hoogste tarieven wordt geconfronteerd, is al lange tijd actief met het aanknopen van handelsrelaties met andere landen. Tot dusver vooral in het mondiale zuiden, maar onlangs sprak China ook met Japan en Zuid-Korea, traditioneel bondgenoten van de VS, over economische samenwerking.
Oneerlijke concurrentie en steun aan Rusland
Waar de liefde tussen de EU en de VS bekoelt en de relatie tussen China en de VS bevriest, lijkt het voor de hand te liggen dat de EU en China dan ook proberen om hun onderlinge betrekkingen te verbeteren. Toch zit een fundamentele verbetering van de relatie tussen de handelsgrootmachten er niet in. Net als de VS, ziet de EU China als een bedreiging voor de eigen industrie. Dit vooral doordat China het probleem van structurele overcapaciteit – die mede een gevolg is van beleidskeuzes – oplost door het teveel aan goederen met behulp van overheidssubsidies te exporteren. De zorgen over oneerlijke concurrentie worden nog versterkt doordat Europese bedrijven nog altijd de dupe zijn van diefstal van intellectueel eigendom. Daarnaast is China’s vermeende steun aan Rusland bij de oorlog in Oekraïne de EU-lidstaten een doorn in het oog.
Zachtere toon maar ook maatregelen
China zet stappen om de relatie te verbeteren, zoals het mogelijk opheffen van sancties tegen Europese parlementsleden en het starten van gesprekken over een wederzijds investeringsakkoord. Ook lijkt China bereid om de markttoegang te verbeteren en handelsbeperkingen te versoepelen. De EU is echter terughoudend. Begin april belde Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, met de Chinese premier Li Qiang om de bilaterale relaties te bespreken. Waar Li de EU opriep om gezamenlijk de vrijhandel te verdedigen, benadrukte Von der Leyen vooral dat China een eventuele verlegging van de handelsstromen naar Europa als gevolg van de Amerikaanse tarieven moet voorkomen. Hoewel er sprake lijkt te zijn van een zachtere toon vanuit Brussel, zal de EU niet schromen om in aanvulling op eerdere maatregelen stappen te zetten tegen dumping van Chinese producten.
Niet alleen de Europese autoriteiten zijn terughoudend waar het gaat om meer handel met China. Europese ondernemersorganisaties pleiten voor een evenwichtige en strategische relatie met China, waarbij niet alleen de kansen maar ook de bedreigingen centraal staan. Bedrijven ondervinden in toenemende mate de concurrentie van Chinese ondernemingen, op zowel de thuismarkt als buitenlandse afzetmarkten, en dat zal - nu China minder toegang heeft tot de VS - alleen nog maar meer worden. Vooralsnog blijft de relatie tussen de EU en China gekenmerkt door wantrouwen en strategische belangenconflicten. De handelsperikelen met de VS brengen daar weinig verandering in.
Bert Burger - Senior Econoom