Brexit-handelsdeal leidt tot nieuwe uitdagingen
De handelsstromen van het Verenigd Koninkrijk gingen de afgelopen jaren door een bijzonder volatiele periode. Gezondheidscontroles en reisbeperkingen als gevolg van de Covid-19 pandemie legden beperkingen op aan de handel met de EU. Dit kwam nog eens bovenop de onzekerheid over de toekomstige handelsrelatie met de EU. Het per 1 januari van kracht geworden handels- en samenwerkingsverdrag tussen de EU en het VK leidt tot nieuwe fricties. Hoewel het nog te vroeg is voor al te stellige conclusies, wijst alles erop dat Brexit het toch al moeilijke handelsklimaat als gevolg van de pandemie, verder heeft doen verergeren.
Handelskrimp door Brexit en lockdowns Brexit werd officieel een feit op 30 januari 2020, maar gedurende heel 2020 bevond het VK zich nog in een transitieperiode waarin de handel met de EU in beginsel ongestoord verder kon gaan. Wel speelde onzekerheid over de toekomstige handelsrelatie het VK en de EU parten. Naast de Brexit onzekerheid hadden ook de maatregelen om het coronavirus te bestrijden een drukkend effect op de handel. De handel met de EU is gedurende het grootste deel van 2020 sterker gekrompen dan de handel met de rest van de wereld.
De totale buitenlandse handel tussen het VK en de rest van de wereld stond in maart 2021 14,3% lager dan in dezelfde maand een jaar ervoor. Dit is echter wel weer iets hoger dan het dieptepunt van januari (-17,1% jaar-op-jaar), deels vanwege basiseffecten en deels vanwege een verbeterd vertrouwen omdat er meer duidelijkheid is gekomen over de handelsrelatie met de EU. Hoewel de handel tussen het VK en de EU iets sterker kromp dan die tussen het VK en niet-EU, wordt het effect van Brexit vooral duidelijk als we over een wat langere periode kijken.
Handel met EU op dieptepunt Sinds 2016, het jaar van het Brexit referendum, is de handel tussen het VK en de EU tot ongekend lage niveaus gedaald. Tot 2018 nam de handel met de EU en buiten de EU in vergelijkbare mate toe. Echter, naarmate de Brexit-onzekerheid toenam en de groei van de handel met de EU begon te vertragen, bleef de handel van het VK met de rest van de wereld groeien. De divergentie nam toe naarmate de handel met landen buiten de EU eind 2018 versnelde en bleef groeien, zij het in een trager tempo, tot in 2019, toen de handel met de EU stagneerde. De sterke krimp sinds Brexit en Covid-19 komt in bijna gelijke delen voor rekening van de EU en de rest van de wereld. Dit suggereert dat het effect van de pandemie op de internationale handel van VK in 2020 groter was dan dat van Brexit.
Vergelijken we het huidige niveau van de Britse handel met de handelsniveaus voor de grote Brexit onzekerheid en de coronaviruspandemie, dan blijkt dat de handel tussen het VK en de EU sterker is gekrompen dan tussen het VK en de rest van de wereld. Zo lag de handel met de EU in maart 2021 18,9% lager dan in 2018, het laatste jaar voordat belangrijke Brexit-deadlines begonnen bij te dragen aan de volatiliteit. De handel met niet-EU landen lag slechts 9,1% lager.
De krimp van de handel was het sterkst in 2020, met het naderen van de deadline eind 2020 van de transitieperiode. Hoewel de handel met de EU tijdens de transitieperiode in beginsel ongestoord kon plaatsvinden, gooide de pandemie en Brexit onzekerheid roet in het eten.
Nieuwe handelsovereenkomst leidt tot verdere krimp Sinds 1 januari 2021 is de nieuwe handels- en samenwerkingsovereenkomst (TCA) tussen de EU en het VK van kracht. Enerzijds geeft deze handelsovereenkomst duidelijkheid over de toekomstige handelsregels, wat een deel van de onzekerheid kan wegnemen. Anderzijds spelen hogere kosten en overgangsproblematiek de handel parten. Cijfers over het eerste kwartaal van 2021 laten zien dat de handel tussen de EU en het VK scherp is gedaald ten opzichte van het laatste kwartaal van vorig jaar. Dit is terug te zien bij alle grote handelspartners. Duitsland is de grootste EU-handelspartner, goed voor bijna een kwart van de totale bilaterale handel in goederen. De handel (uitvoer en invoer) met Duitsland kromp met 22,4% in het eerste kwartaal. De handel met Frankrijk, de tweede handelspartner in de EU, kromp met 26,1%. De handel met het naastgelegen Ierland kromp het sterkst met 37%, waarvan de grootste krimp zich voordeed in de uitvoer (-42,7%). Voor Nederland bedraagt de handelskrimp 21,9%, waarvan verreweg het grootste deel in de invoer vanuit Nederland (-30.6%).
Een enquête van de Britse Kamer van Koophandel meldt dat 41% van de Britse bedrijven hun omzet in het eerste kwartaal van 2021 heeft zien dalen. Naast veranderende handelsregels, spelen hierbij ook hogere kosten een rol, zoals vertragingen in de toeleveringsketen in de productiesector. Volgens een enquête van statistiekbureau ONS is de meest voorkomende uitdaging voor zowel importeurs als exporteurs extra papierwerk.
Van alle sectoren is de handelskrimp het sterkst in de sector brandstoffen (-37,6% jaar-op-jaar in maart 2021), waarbij vooral de uitvoer naar Frankrijk en Duitsland scherp afnam. Uitgedrukt in waarde is deze sector goed voor 10% van de totale uitvoer naar de EU.
Van alle sectoren is de handelskrimp het sterkst in de sector brandstoffen (-37,6% jaar-op-jaar in maart 2021), waarbij vooral de uitvoer naar Frankrijk en Duitsland scherp afnam. Uitgedrukt in waarde is deze sector goed voor 10% van de totale uitvoer naar de EU. De grootste exportsector naar de EU is die van machines en transportmiddelen. Deze sector is goed voor een derde van de Britse uitvoer naar de EU, en de krimp van 19,8% is de belangrijkste factor in de daling van de totale uitvoer naar de EU. Wel moet worden bedacht dat een groot deel van de krimp gedreven werd door de Covid-19 pandemie, en daarmee van tijdelijke aard is. De Britse uitvoer van chemische producten doet het beter dan die van de meeste andere sectoren, met een groei van 3,4% in het afgelopen jaar, hoewel de invoer uit de EU daalde met 5,1%.ringsketen in de productiesector. Volgens een enquête van statistiekbureau ONS is de meest voorkomende uitdaging voor zowel importeurs als exporteurs extra papierwerk.
Theo Smid - Senior Econoom
Dana Bodnar -Econoom