Handvatten voor exporteurs voor het toepassen van mvo
Mkb-exporteurs en verantwoord ondernemen wereldwijd
Atradius Dutch State Business (DSB) heeft de afgelopen jaren flink geïnvesteerd in het ondersteunen van mkb-exporteurs. Die inspanning werpt zichtbaar vruchten af. Het aandeel mkb-polissen groeide fors van ruim een derde in 2019 naar de helft in 2023. En deze trend zet door. Met het toenemende aantal mkb-exporteurs voeren wij als environmental & social (E&S)-team van Atradius DSB regelmatig gesprekken over het belang van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Met praktische handvatten helpen we bedrijven om hiermee aan de slag te gaan.
Uitdagingen in risicovolle regio’s
Veel mkb-exporteurs zijn actief in regio’s waar de risico’s op schendingen van milieu-, arbeids- en mensenrechten aanzienlijk hoger liggen. Arbeids- en milieuwetgeving is wel aanwezig, maar de handhaving verschilt sterk per land. Een groot deel van de werkgelegenheid achter fabrieksdeuren en op bouwplaatsen is informeel. Dagarbeiders werken soms zonder contract of sociale bescherming, waardoor risico’s moeilijk zichtbaar zijn. Ook het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen wordt niet altijd strikt nageleefd, wat veiligheidsrisico’s vergroot. Culturele verschillen spelen tevens een belangrijke rol. Persoonlijke relaties en vertrouwen wegen vaak zwaarder dan formele contracten. Voor mkb’ers betekent dit investeren in lokale kennis en context. Dit is belangrijk om risico’s te beperken en om duurzame relaties op te bouwen.
Drempels voor mkb-bedrijven
Voor mkb-bedrijven is het voldoen aan internationale normen vaak een uitdaging. Anders dan multinationals beschikken zij meestal niet over een duurzaamheidsafdeling, formele beleidsdocumenten of managementsystemen. Dat is begrijpelijk. Door beperkte capaciteit moeten ondernemers keuzes maken in hun bedrijfsvoering. Daarnaast hebben mkb-ondernemers door lange en gefragmenteerde toeleveringsketens minder invloed op onderleveranciers. Hierdoor zijn verbeteringen bij leveranciers lastig door te voeren. Een voorbeeld is de zonnepanelensector waar risico’s op mensenrechtenschendingen in de keten spelen. Voor kleinere bedrijven is grip krijgen op deze risico’s complex, maar niet onmogelijk.
Eerste stappen naar verantwoord ondernemen
In de praktijk merken wij als E&S team dat ondernemers maatschappelijk verantwoord ondernemen vaak als abstract ervaren. De uitdaging zit in de vertaalslag naar de dagelijkse praktijk. Wat betekent de term mensenrechten concreet voor een bedrijf? Hoe maak je dit werkbaar? En vooral, welke invloed heb je als bedrijf en hoe wend je die aan? Voor bedrijven die hier voor het eerst mee starten, kan dit complex en omvangrijk lijken. Het helpt om klein te beginnen, bijvoorbeeld met een actieplan of een eerste risicoanalyse, en dit stap voor stap uit te bouwen.
Hiervoor bieden de OESO-richtlijnen een praktisch raamwerk. Deze richtlijnen bestaan uit zes stappen die helpen om te voldoen aan wetgeving en internationale eisen. Bij het indienen van een exportkredietverzekering aanvraag verklaar je dat jouw bedrijf handelt in overeenstemming met de OESO-richtlijnen. De zes stappen van de OESO-richtlijnen zijn:
- Integreer maatschappelijk verantwoord ondernemen in beleid en managementsystemen
- Breng risico’s in kaart en beoordeel mogelijke negatieve gevolgen
- Stel een plan op om negatieve gevolgen te voorkomen of te beperken
- Controleer of het plan werkt door middel van monitoring
- Communiceer met stakeholders hoe gevolgen worden aangepakt
- Zorg voor herstelmaatregelen in geval van schade
Met het volgen van deze stappen zet een onderneming een stevige basis voor toekomstbestendig ondernemen.
Praktische hulp en digitale tools
Er is ook persoonlijke ondersteuning beschikbaar. Bedrijven kunnen terecht bij de MVO-helpdesk van Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). De MVO-helpdesk biedt praktische tools en advies over verantwoord ondernemen en ketentransparantie. Daarnaast biedt het initiatief UN Global Compact richtlijnen en netwerkmogelijkheden om duurzaamheid en mensenrechten structureel te integreren in de bedrijfsvoering.
Ook digitale hulpmiddelen kunnen het due diligence-proces ondersteunen. Denk aan de mvo-risico checker waarmee je snel inzicht krijgt in risico’s per sector en land. Voor specifieke thema’s zoals gender, beschermde natuurgebieden en mensenrechtenrisico’s bij zonnepanelen is aanvullende informatie beschikbaar die helpt om acties en beleid concreet vorm te geven. Kunstmatige intelligentie en Boolean search strings maken het mogelijk om in meerdere talen te controleren of er negatieve berichten bestaan over potentiële klanten of leveranciers. Gebruik deze informatie niet alleen om te signaleren maar ook om te analyseren. Vraag jezelf af of deze berichten een risico vormen voor jouw bedrijf en hoe je dit kunt adresseren in gesprekken of contracten.
De winst van maatschappelijk verantwoord ondernemen
Als E&S team merken we dat bedrijven die enkele jaren geleden begonnen met kleine stappen nu zelf het initiatief nemen om nieuwe ontwikkelingen te bespreken. Zij hebben beleid ontwikkeld, risico’s beter in kaart gebracht en communiceren open met stakeholders.
Voor mkb‑bedrijven betekent verantwoord ondernemen bovendien dat zij fouten sneller herkennen, beter kunnen anticiperen en gevoeliger inspelen op de verwachtingen van hun klanten. Het stelt hen in staat om bewust te kiezen met welke partijen zij wel of niet samenwerken. Zo worden bedrijven niet alleen duurzamer, maar ook veerkrachtiger en strategisch sterker.
Merijn Kers - E&S specialist