Duurzame mijnbouw biedt kansen voor Latijns-Amerika in energietransitie
Kritieke mineralen
Latijns-Amerika en het Caribisch gebied (LAC) kunnen een belangrijke rol spelen in de energietransitie dankzij de substantiële reserves van kritieke mineralen. Dit biedt kansen voor de grondstofrijke landen in Latijns-Amerika en voor de EU, dat voor zijn import graag minder afhankelijk wil worden van China. Maar voordat het zover is moet er nog heel wat gebeuren. Wij zien twee belangrijke uitdagingen: de mineralen op een verantwoorde en duurzame manier uit de grond halen en het ervoor zorgen dat de mijnbouw voldoende waarde genereert. Bij het realiseren hiervan kan de EU een belangrijke rol spelen.
Latijns-Amerika is rijk aan mineralen nodig voor de energietransitie
De mondiale energietransitie betekent dat we overgaan van fossiele brandstoffen naar duurzaam opgewekte energie. Voor de productie van de windturbines, zonnepanelen, bedrading, batterijen en elektrische auto’s en bussen hebben we mineralen nodig. Latijns-Amerika heeft substantiële reserves van een aantal van die kritische mineralen. Ruim 50% van de mondiale reserves aan lithium is hier te vinden, vooral in Argentinië, Bolivia en Chili.
De regio herbergt ook ongeveer 40% van 's werelds koperreserves, niet alleen in Chili, Peru en Mexico, maar ook in Panama en Colombia. En Latijns-Amerika beschikt over aanzienlijke reserves aan bauxiet, grafiet, nikkel, tin, mangaan en zink. Verreweg het meeste hiervan is te vinden in Brazilië, maar ook de Dominicaanse Republiek en Jamaica beschikken over een aantal van die kritieke mineralen.
Mijnbouw moet verantwoord en duurzaam zijn
Wereldwijd hebben mijnbouwactiviteiten negatieve gevolgen voor milieu en samenleving, maar dit geldt vooral voor de LAC-regio. Zij scoort in vergelijking met andere regio’s het slechtst op dit gebied. Dit komt omdat de mineralen in de LAC-regio veelal in kwetsbare natuurgebieden liggen, waar vaak lokale gemeenschappen leven. Zij hebben het meeste last van de gevolgen van mijnbouw op hun omgeving, zoals ontbossing, vervuiling en beschikbaarheid van grond en drinkwater, en profiteren het minst. Daarom komen lokale gemeenschappen steeds vaker in opstand tegen de mijnbouw of de uitbreiding daarvan.
Zij worden daarin gesteund door milieu- en mensenrechtenorganisaties. Ook wat dit betreft spant Latijns-Amerika de kroon. Bijna de helft van de wereldwijd gerapporteerde anti-mijnbouw protesten vinden hier plaats. Die bestaan vaak uit demonstraties, stakingen of wegblokkades. In bijvoorbeeld Peru, en recent ook in Chili, leidt dit geregeld tot het tijdelijk stilleggen van mijnbouwactiviteiten. En in Panama heeft de rechter eind vorig jaar zelfs geoordeeld dat een kopermijn moest worden gesloten vanwege verschillende schendingen van de grondwet. Dit geeft aan hoe belangrijk het is om maatschappelijk draagvlak te creëren en op een verantwoorde en duurzame manier te mijnen.
Stel normen, handhaaf die en betrek iedereen
Maar hoe doe je dat, verantwoord en duurzaam mijnen en maatschappelijk draagvlak creëren? Wij zien drie belangrijke elementen:
- Stel normen: de wereldwijde mijnbouwindustrie heeft zelf ‘best practices’ vastgesteld op het gebied van duurzaamheid, zoals bijvoorbeeld ‘Towards Sustainable Mining’ (TSM) en het ‘Initiative for Responsible Mining Assurance’ (IRMA). Die initiatieven zijn belangrijk, maar niet voldoende om verantwoorde en duurzame mijnbouw in het hele land te bereiken. Dit komt omdat de normen verschillen en lang niet alle mijnbouwbedrijven zijn aangesloten. Dit geldt bijvoorbeeld voor Chinese mijnbouwbedrijven, die in veel Latijns-Amerikaanse landen actief zijn. Hier ligt een belangrijke taak voor internationale organisaties voor het ontwikkelen van algemene standaarden. Overheden van de mijnbouwlanden zelf hebben ook werk te doen, door lokale duurzaamheidsdoelstellingen op te stellen. Chili’s nationale mijnbouwbeleid voor 2050 is waarschijnlijk het meest verreikend in de regio. Het bevat doelstellingen voor vermindering van het watergebruik, vergroening van het energiegebruik, eliminering van vervuild afval, en herstel van de biodiversiteit.
- Handhaaf die normen: maar normen en doelstellingen hebben weinig zin als er geen toezicht wordt gehouden op de naleving. Hier ligt een belangrijke taak voor toezichthouders in de sector en nationale autoriteiten. Zij zouden zich ook moeten inspannen om de duurzaamheidsnormen te laten gelden en te handhaven voor alle partijen die in de sector actief zijn. Dit zorgt ook voor een gelijker speelveld voor westerse mijnbouwbedrijven in de regio.
- Sluit een sociaal contract met de lokale bewoners: algemene normen en handhaving op de naleving daarvan helpen om de mijnbouwsector te verduurzamen, maar zijn niet voldoende om maatschappelijk draagvlak te creëren. Hiervoor is een sociaal contract nodig met het maatschappelijk middenveld en de lokale gemeenschappen, door hen in een vroeg stadium te betrekken bij mijnbouwprojecten en te laten meeprofiteren van de opbrengsten. Hier ligt misschien wel de grootste uitdaging voor de regio. Zelfs Chili heeft onlangs ervaren hoe belangrijk het is om de duurzaamheidsdoelstellingen in het nationale mijnbouwbeleid aan te vullen met zo’n sociaal contract. Hier werd begin dit jaar een lithiummijn tijdelijk stilgelegd vanwege protesten door lokale gemeenschappen, die zich opzijgezet voelden.
Mijnbouw moet ook meer waarde creëren voor de eigen economie
Wat ook helpt voor het vergroten van het maatschappelijke draagvlak van mijnbouw, is als de sector meer waarde zou toevoegen aan de eigen economie. Nu halen de grondstofrijke landen in de LAC-regio vooral de mineralen uit de grond en exporteren ze de ertsen. De verwerking vindt elders plaats, vooral in China, dat een dominante speler is in bijvoorbeeld de raffinage van verschillende kritieke mineralen en de productie en export van zonnepanelen, batterijen en elektrische auto’s. Dit zijn allemaal activiteiten met een hogere toegevoegde waarde dan het mijnen van de grondstoffen zelf. De grondstoffen uit de LAC-regio hebben zo bijgedragen aan een snelle economische groei van China, terwijl de economische groei in de eigen regio laag bleef.
Een van de manieren om die economische groei op te krikken en de eigen bevolking meer te laten profiteren van de mineralenrijkdom is dus door de raffinage en verwerking van producten zelf in de hand te nemen. Nationale overheden spelen een belangrijke rol in het stimuleren hiervan door gericht beleid. Hiervoor zijn hoopvolle tekenen. Zo openende het Argentijnse staatsbedrijf Y-TEC eind 2023 een batterijfabriek. Maar er is meer nodig. Latijns-Amerikaanse overheden moeten vooral zorgen voor een gunstiger klimaat voor - buitenlandse - investeringen.
Ook internationale instellingen moeten worden aangehaakt
Internationale instellingen en westerse overheden spelen ook een belangrijke rol in het bereiken van een verantwoorde en duurzame mijnbouw, die meer waarde creëert in de grondstofrijke landen. Ook hier zijn verschillende initiatieven. Zo lanceerde de Wereldbank – samen met de IFC - in 2019 het ‘Climate Smart Mining Initiative’, dat de grondstofrijke landen helpt bij de verduurzaming van de hele mijnbouwketen. Het betrekken van de bevolking en het verbeteren van standaarden zijn belangrijke onderdelen hiervan.
Dichter bij huis is het ‘EU-Latin America Partnership on Raw Materials’ een goed voorbeeld. Dit partnerschap met zeven Latijns-Amerikaanse landen - Argentinië, Brazilië, Chili, Colombia, Mexico, Peru en Uruguay – is gericht op de bevordering van verantwoorde en duurzame mijnbouw. Verder benoemt het strategische partnerschap tussen de EU en Chile expliciet het belang van het creëren van meer toegevoegde waarde in Chili zelf. Het zou helpen als dit een opvolging krijgt voor andere landen. Kortom, voor verantwoorde en duurzame mijnbouw, is samenwerking tussen publieke, private en maatschappelijke organisaties op meerdere niveaus cruciaal.
Belang voor Nederland
Hoewel Nederland geen mijnbouwindustrie meer heeft, levert zij nog wel machines, en draagt zij bij aan de ontwikkeling van infrastructuur en havens om mijnen elders te ontsluiten. Hierbij kunnen Nederlandse exporteurs een rol spelen. Atradius Dutch State Business kan helpen om dit op een verantwoorde en duurzame manier te laten plaatsvinden. Dit gebeurt samen met financierende banken of exportkredietverzekeraars uit andere landen door de projecten waar Nederlandse exporteurs aan willen leveren te beoordelen volgens wereldwijde standaarden voor het verantwoord uitvoeren van projecten, de IFC-performance standard. Hoe deze milieu- en sociale beoordeling wordt uitgevoerd is terug te lezen in het milieu en sociaal beleid op onze website.
Greetje Frankena - Deputy Head Economic Research Department bij Atradius DSB Dana Bodnar - Economist bij Atradius DSB Marije Hensen - Manager E&S Advisors Team bij Atradius DSB